Walka o ochronę dziedzictwa narodowego na Ukrainie

Fot. AP Photo/Bernat Armangue

We Lwowie robotnicy budowlani wznieśli rusztowanie wokół renesansowej kaplicy przy Bazylice archikatedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, potocznie zwanej „Katedrą Łacińską”. Zrobiono tak, aby zabezpieczyć fryz przedstawiający Jezusa w ogrodzie Getsemani aresztowanego przez rzymskich żołnierzy. Zabijane są także deskami otwory okienne katedry w celu zabezpieczenia okien witrażowych.

W Charkowie w zeszłym tygodniu wojska rosyjskie ostrzelały katedrę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, zasypując tym samym jej nawy gruzem.

Na nagraniu video Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski powiedział, że Rosjanie zrównali z ziemią XIX-wieczny drewniany kościół we wsi Wiazówka w zachodnim regionie Żytomierza.

– ZSRR było jednym wielkim totalitarnym reżimem – powiedziała w rozmowie z „The Guardian” dyrektor lwowskiego muzeum Olga Honchar.

– Starali się, aby wszystko było takie samo. Mieli jeden rodzaj pomnika i jeden rodzaj stylu artystycznego, socrealizm. Moskwa chce wykorzenić ukraińską kulturę. To definiuje nas i naszą tożsamość. To wspomnienie tego, kim jesteśmy – dodała. Olga Honchar prowadzi Miejskie Muzeum Pamięci Reżimów Totalitarnych we Lwowie znajdujące się na terenie dawnego żydowskiego getta. Obecnie muzeum jest zamknięte dla zwiedzających, a eksponaty zostały ukryte.

Lwowiakom udało się ukryć m.in. cenny drewniany ołtarz przedstawiający Jezusa, Marię i Marię Magdalenę, który został usunięty z XIV-wiecznej katedry ormiańskiej we Lwowie. Ostatnim razem obiekt był ewakuowany wraz z wkroczeniem nazistów do miasta w 1941 roku. Co warto podkreślić, zabytkowej architekturze Lwowa udało się przetrwać II wojnę światową.

Pracownicy lwowskiej Rady Miejskiej zabezpieczyli cztery wapienne fontanny zdobione mitycznymi rzeźbami, zdobiące narożniki lwowskiego rynku. Rzeźba Neptuna z trójzębem została ukryta pod ognioodporną okładziną. Podobnie stało się z rzeźbami Amfitryty (żony Neptuna), Diany i Adonisa, które są dziełami neoklasycystycznego niemieckiego rzeźbiarza Hartmana Witwera.

W Kijowie sytuacja jest bardziej niebezpieczna, podjęto jednak kroki mające na celu ochronę dziedzictwa narodowego stolicy. Wycofywane są prace z galerii, w tym z kijowskiego muzeum sztuki z XIX wiecznymi rosyjskimi arcydziełami. Maria Glazunova, pracownica Narodowego Archiwum Filmowego, podała, że część kolekcji była wyświetlana na stacjach metra, które teraz używane są przez mieszkańców Kijowa jako schronienie przed rosyjską artylerią. Pokazywano nieme kreskówki, w tym bardzo popularną na Ukrainie animację z udziałem Petryka Piatoczkina.

W Sumach rzeczywistość jest jeszcze bardziej ponura. Pojawiły się obawy o małe muzeum poświęcone Antoniemu Czechowowi, gdzie rosyjski dramaturg spędzał czas w młodości, która przypadła na lata 80-te XIX wieku. W pobliżu muzeum doszło do walk, a wtorkowy nalot pochłonął życie kilku cywilów, w tym dzieci.

„The Guardian” podaje, że Lazare Eloundou, szef Centrum Światowego Dziedzictwa UNESCO, powiedział, że organ kultury ONZ otrzymuje coraz więcej raportów o niszczeniu dziedzictwa kulturowego w kilku miastach Ukrainy. Szczególny niepokój budzą Charków, który został uznany za kreatywne miasto UNESCO, oraz Czernihów, w którym zniszczone zostało centrum miasta z XI wieku oraz historycznego kino.

Należy nadto wspomnieć o pracy wolontariuszy, którzy identyfikują i archiwizują materiały w ukraińskich instytucjach kultury, aby zachować je dla przyszłych pokoleń. Ponad 1000 bibliotekarzy, archiwistów i badaczy jest obecnie zaangażowanych w pracę online ratującą dziedzictwo kulturowe Ukrainy przy wykorzystaniu technologii do przeszukiwania i archiwizowania witryn i treści.

Instytut Polonika pomaga zabezpieczać ukraińskie zabytki

(Komunikat ukazał się 9 marca na stronie MKiDN.)

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą Polonika wraz z ukraińskimi partnerami stara się zabezpieczyć cenne obiekty które znajdują się na terenie zachodniej Ukrainy ze szczególnym naciskiem na Lwów – miasto wpisane na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO.

W związku z inwazją Rosji na Ukrainę i prowadzonymi działaniami wojennymi zagrożone zostały znajdujące się w tym państwie zabytki. O zbrodni dokonywanej przez Rosję na ukraińskiej kulturze mówił w wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Jarosław Sellin. Polonika, która od pięciu lat realizuje projekty konserwatorskie i odnawia zabytki znajdujące się na terenie Ukrainy, w porozumieniu z partnerami ukraińskimi, właścicielami i gospodarzami obiektów, oraz we współpracy m.in. z Dyrektorem Zarządu Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miejskiej Lilią Onyszczenko prowadzi obecnie działania związane z jak najskuteczniejszym zabezpieczaniem obiektów wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Staramy się trzymać rękę na pulsie nie tylko w przypadku Lwowa, ale również innych miejsc takich jak Kamieniec Podolski, Drohobycz czy Berdyczów. Wiemy, że sytuacja jest dynamiczna, nieprzewidywalna i bardzo niebezpieczna, ale wierzymy, że nasze wspólne działania przyczynią się do zachowania  dziedzictwa kulturowego, którego utarta byłaby niewyobrażalną stratą nie tylko dla Ukrainy
– mówi  Dorota Janiszewska-Jakubiak, dyrektor Instytutu Polonika.

W obecnej sytuacji priorytetem jest zabezpieczenie obiektów przed pożarem czy falą uderzeniową po wybuchu. Do tego celu wykorzystywane są niepalne materiały, wełna mineralna, płyty OSB  czy koce gaśnicze, które są przekazywane na Ukrainę. Sposób zabezpieczenia zabytków uwarunkowany jest rodzajem obiektu.

Źródła:

https://www.theguardian.com/world/2022/mar/09/ukrainians-in-race-to-save-a-nations-cultural-heritage

https://apnews.com/article/russia-ukraine-travel-europe-art-museums-museums-768ce266673b85965edc8367c2257370

https://www.tvp.info/58908008/ukraina-rosjanie-bombarduja-swiatynie-cerkiew-z-xix-wieku-zniszczona

https://www.o2.pl/informacje/ostrzal-obiektow-w-czernihowie-zniszczono-m-in-zabytkowe-kino-6741965090187776a